Hướng dẫn học dịch theo 6 bước

Trích "Hướng dẫn kỹ thuật biên dịch Anh-Việt, Việt-Anh

Tác giả Nguyễn Quốc Hùng, M.A

Trong một buổi luyện dịch, tự luyện ở nhà hay ở trên lớp có thày, chúng ta thường có thói quen cầm bản dịch, đọc đến đâu gặp từ mới thì ngoài tra nghĩa trong tự điền rồi dịch luôn sang TL. Trong việc làm ấy chúng ta đã làm mất đi tình huống của ngôn ngữ được sử dụng, không tạo cho người dịch một cảm giác (feeling), một ấn tượng (impression) về bản gốc, một cảm giác và ấn tượng tạo hướng đi cho toàn bài dịch như văn phong, các nét văn hóa, chủ đề, v.v. Thiếu định hướng thường tạo ra những kết quả thiếu tính hệ thống.

Chúng tôi xin gợi ý một quy trình dịch như sau:

Bước 1: Read through (Individual work). Đọc bài dịch từ đầu đến cuối một lượt. Mục đích: nhận diện ý tưởng của bài viết. Ví dụ: bài viết về chủ đề bảo vệ môi trường (Environment protection). Sau khi đọc, cho người học tóm tắt chủ đề của bài viết trong bốn câu. Rồi tóm tắt trong ba câu, rồi hai câu, rồi một câu. Có thể tóm tắt bằng tiếng Việt. Mục tiêu của hoạt động này là rèn luyện cho học viên cách nắm bắt ý tưởng một cách cô đọng nhất. Trong lần đọc này chúng ta không cần đọc từng câu từng chữ, và cũng không cần biết nghĩa của mọi từ. Đây là bước "survey the original", (tìm hiểu bản gốc). Don't try to understand the exact meaning of every word!

Bước 2: Learn new words/phrases difficult to translate (Class work/Group work). Nhận diện từ/nhóm từ khó dịch. Ví dụ: statutory nuisance. Mục đích: học từ trong văn cảnh. Chú ý những nhóm từ cố định và nhóm từ thành ngữ. Ví dụ: with a view to doing something, to spend some time doing something...

Bước 3: Identify sentence structures (grammatical patterns). (Individual work -> Class work). Nhận diện mẫu câu. Mục đích: tập phân tích câu thành những thành phần cấu tạo để hiểu được chính xác nghĩa của câu. Ví dụ: câu The second provision under which member states may restrict free trade on environmental ground is Article 130t, which was also inserted by the Single European Act. được phân tích thành: The second provision is Article 130t, ... under which member states may restrict free trade on environmental ground, ... which was also inserted by the Single European Act.

Bước 4: Translation activities (Group work -> Class work). Dịch từng câu, từng đoạn. Yêu cầu: dịch chính xác về nghĩa, đúng văn phong. Không phỏng dịch (imitation). Sau bước này người đọc phải hiểu được chính xác ý nghĩa của từng câu.

Bước 5: Style: Biên tập lại câu sao cho phù hợp với lối nói của người Việt (dịch Anh-Việt), và người Anh (dịch Việt-Anh) Ví dụ: Nó đã được tính toán rằng... -> Người ta đã tính toán rằng...

Bước 6: Comments: Bình luận bài dịch: đúng-sai, chính xác-không chính xác, thích hợp với văn cảnh-không thích hợp với văn cảnh, văn phòng thuần Việt-văn phong thuần Anh, v.v.

Chú thích: Bước 4+5+6 có thể thực hiện cho từng câu hoặc từng đoạn.